Wednesday, May 22, 2013

حرفهای همسایه / 107



عزیز من !

خوانندگان شعر امروز در سنجش اثری که از روی اثر دیگر ساخته شده است، خلط مبحثی را انجام می‌دهند و کمتر متوجه آنند. آن در موقعی است که اگر یک اثر هنری را می‌بینند که به اندازه‌ی اثر هنری دیگر زیبا و از هر حیث تمام است؛ هر دو را از حیث اهمیت کار سازنده، در یک ترازو می‌گذارند.
ولی مهارت اشخاص را باید در نظر گرفت. آنکه آغاز می‌کند به زحمت و اندوخته‌ی فراوان تجربه یافته و به هم انداخته است. و حال آنکه دیگری که سبک او را دوست دارد و تعقیب می‌کند، با مصالح حاضر و آماده‌ی پیش از خودی، کار کرده است. آماده نبودن مصالح و حد و حدود راه، مردم را به اشتباهات دائمی دچار کرده است از اینکه هنری از خود سراغ می‌دهند که بیشتر می‌توانند به سبک شاعران خراسان یا عراق قصیده و غزل بسازند و تعجب می‌کنند چطور به این آسانی انجام می‌گیرد!
آنچه از یاد می‌رود و رفته، ممارست است و نمی‌دانند فقط ممارستی کرده‌اند و هنر، همیشه حد و حدود را افزودن است.
در هنر این نکته را برای فهم کفایت اشخاص باید در نظر داشت و در زمان خودمان می‌توانیم شاهد مثل‌های فراوان باشیم. نسبت به ادبیات ملتهای دیگری که تحولات زیاد پیدا کرده‌اند و هر روز رنگی و تازگی‌ای می‌گیرند، در ادبیات ما تقلید به مراتب زیادتر است؛ می‌توان گفت به اندازه خطرناک.
مثلن اشعار حماسی فردوسی، و اساس-ن طرز کار و وزن شعری او، نمونه‌ی کاملی شده است نسبت به اشعاری از این صنف. در حالی که این رویه کار با آن گنجوی معروف و بی مانند به حد کمال بیشتر رسیده و کسی که خمسه را سراییده به تلفیقات تازه دست پیدا کرده و آن رنگ و جلای آخری را به اشعار خود داده است. حال می‌بینید که پس از این شاعران، دیگران چقدرها مثنوی به این وزن و رویه ساخته‌اند. صبای معروف، که ملک‌الشعرای خاقان بود، "خداوندنامه" و "شهشنشاه‌نامه" را می‌سازد و آیا این نتیجه‌ی استغراق در شیوه‌ی کار و الفاظ دیگری نیست و سلطه‌ی نفوذی را در این شاعر زمان قاجار نشان نمی‌دهد؟
عین غزل حافظ دیده‌ام که خود معاصرین ما می‌سازند. اما این کپیه است و فقط صنعت محسوب می‌شود اگر کسی عین غزل حافظ بگوید، یا قصیده به سبک عنصری و همقطارهای او به وجود بیاورد. چه بسا آنچه را که آنها با زحمت و ممارست فراگرفته‌اند و این چیزی برای هنرمند ندارد.
اگر از حیث لفظ و شیوه کاری به سبک دیگران می‌کنید، از حیث‌های دیگر راه باز است که به آن تازگی بدهید و قابل نشان دادن باشید. زیرا راه برای تقلید، همیشه باز است اما عمل ابتکار است که ارزش دارد و خلق‌الساعه نیست.
شما می‌توانید با هر دوره در آغوش باشید.

فروردین 1326

No comments: